Rozwój nurkowania jako sportu rekreacyjnego przyczynił się do pochylenia się nad problemem dolegliwości płynących ze strony układu stomatologicznego, które towarzyszom osobom uprawiającym tej rodzaj aktywności. Szereg dolegliwości ogólnoustrojowych, w tym w szczególności dolegliwości związanych z dysfunkcjonalnym działaniem aparatu żucia, powodowanych jest nieodpowiednim ustnikiem, jaki stosowany jest do danego aparatu tlenowego.
Obecne czasy w dużej mierze naznaczone są ciągłym poszukiwaniem swojego miejsca w życiu. Wiąże się to zarówno z poszukiwaniem odpowiedniej pracy, wymarzonego miejsca zamieszkania, ale także z poszukiwaniem innych zajęć, które dadzą nam jednocześnie poczucie odprężenia oraz pozwolą się realizować. W związku z tym zauważa się wzrost zainteresowania sportami ekstremalnymi, co niejednokrotnie niesie za sobą konsekwencje zdrowotne, stąd konieczność skupienia uwagi na prewencji – szczególnie w kontekście lekarzy specjalistów z różnych zakresów i dziedzin. Stan naszego uzębienia może być zagrożony różnego rodzaju sportami, głównie mając tu na myśli czynniki urazowe czy te związane z nagłym uszkodzeniem elementów kostnych. Inaczej sprawa ma się, kiedy mówimy o sporcie, jakim jest nurkowanie [1].
Nurkowanie
Obecnie rekreacja przybiera różne formy, a jedną z nich jest właśnie nurkowanie, które samo w sobie może być realizowane z kilku powodów. Rekreacja jest właśnie jednym z nich, jednak nurkowanie może być również wykorzystywane zarówno w celach komercyjnych, jak i militarnych, a każda z tych opcji różni się od siebie odpowiednimi obwarowaniami co do sposobu zabezpieczania nurka oraz doboru odpowiedniego rodzaju sprzętu. W kontekście rekreacji nurkowanie wymaga sprzętu lekkiego, a samą osobę korzystająca z tego rodzaju aktywności nazywa się płetwonurkiem. Czym więc jest nurkowanie w tym aspekcie? Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie uprawiania płetwonurkowania z dnia 7 maja 2002 r. ten rodzaj aktywności rozumie się jako „pływanie pod wodą z wykorzystaniem aparatu oddechowego i płetw, w celach sportowych lub rekreacyjnych, z zastosowaniem dodatkowego wyposażenia zgodnie z przepisami bezpieczeństwa” [2]. Nurkowanie rekreacyjne swój rozkwit datuje na lata 90. XX wieku, kiedy to nastąpił znaczący postęp technologiczny w zakresie sprzętu i wyposażenia stosowanego do nurkowania, wzrost bezpieczeństwa, a także nastąpiło podniesienie standardów szkoleń związanych z przygotowaniem do nurkowania.[2]
W populacji
Zaburzenia związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem stawu skroniowo-żuchwowego dotykają około 10% populacji i dotyczą głównie osób dorosłych lub w wieku starszym. Stosunkowo rzadko spotyka się tego typu problemy w wieku dziecięcym, jednak nie jest to wykluczone. Jak wskazują statystyki oraz praktyka kliniczna, częściej z tego powodu cierpią kobiety niż mężczyźni [1].
Zagrożenia dla stanu uzębienia podczas nurkowania
Nurkowanie jest sportem wymagającym odpowiedniego otoczenia, jak również specjalistycznego sprzętu. Warunki, z którymi ma do czynienia nurek, są bardzo specyficzne – wysokie ciśnienie panujące pod wodą, obniżona temperatura środowiska, w którym przebywa oraz długotrwała, wymuszona i niefizjologiczna pozycja żuchwy sprawiają, że stan uzębienia może ulec patologicznym zmianom i zniekształceniom. Samo otoczenie i środowisko, w jakim uprawia się nurkowanie, ma więc wpływu na układ stomatologiczny. Bardzo duże znaczenie ma także niefizjologiczny kształt samego ustnika aparatu tlenowego wykorzystywanego do nurkowania. Konieczność trzymania go w jamie ustnej podczas przebywania pod powierzchnią wody wymusza tak zwaną protruzyjną pozycję żuchwy, która przyczynia się bezpośrednio do zwiększenia napięcia mięśni w okolicy skroni, żuchwy, mięśnia okrężnego ust. Długotrwałe przebywanie pod wodą z wykorzystaniem ustnika i aparatu tlenowego przyzwyczaja cały układ stomatologiczny do patologicznego funkcjonowania, które utrzymuje się także po wynurzeniu z wody, co przez specjalistów nazywane jest „syndromem płetwonurka” [1].
Mechaniczne obciążenia układu stomatologicznego podczas trzymania ustnika wynikają bezpośrednio z jego budowy – drugi stopień automatu to obciążenie rzędu 0,25-0,30 kg, co siłą rzeczy przyczynia się do nadmiernego napięcia w obrębie mięśni stawów skroniowo-żuchwowych. Dodatkowym elementem wywołującym nieprawidłowe napięcie mięśni jest niesymetryczny opór wody, jaki wywierany jest na wąż średniego ciśnienia automatu o obiegu otwartym albo na węże niskiego ciśnienia aparatu, którego obieg jest zamknięty czy też półotwarty (tzw. oddycharki) [3].
fot. panthermedia
Ustnik
Bardzo duże znaczenie ma odpowiedni dobór ustnika do aparatu tlenowego, gdyż to właśnie on jest najczęstszą przyczyny pojawiających się dolegliwości bólowych. Szeroka gama dostępnych na rynku ustników oraz ochraniaczy wewnątrzustnych wydaje się być niewystarczająca, stąd zalecenie, by do nurkowania stosować ustnik indywidualny – odpowiednio dobrany kształtem do jamy ustnej i uzębienia. Specjaliści zauważyli bowiem, że osoby korzystające właśnie z ustników indywidualnych nie wykazują cech doprzedniego położenia żuchwy czy też zaciskania łuków zębowych, co stanowi źródło problemu w przypadku dolegliwości bólowych [1].
Ustnik jest elementem aparatu tlenowego, za sprawą którego wymuszone zostaje niefizjologiczne ułożenie zębów dolnych (żuchwy) względem górnego łuku zębowego. Przyczynia się to więc do zwiększenia napięcia mięśni, w szczególnych w partiach odpowiedzialnych za unoszenie żuchwy, które rozpościerają się na mięsień zwany żwaczem, mięsień skroniowy, skrzydłowy przyśrodkowy oraz boczny, a także mięsień mostkowo-obojczykowy, sutkowy czy dwubrzuścowy. Jak widać więc, cały szereg różnego rodzaju partii mięśniowych zostaje zaangażowanych i zaczyna działać w nieprawidłowy sposób [3].
